Moederschaps-, vaderschaps- en ouderrechten

De richtlijnen van de ILO/IMO betreffende medische onderzoeken van zeevarenden adviseren dat de normale datum voor arbeidsonderbreking voor aanstaande moeders die op zee werken 24 weken is. Dit is omdat overleving bij een vroeggeboorte na 24 tot 28 weken tegenwoordig normaal is met goede neonatale intensive care aan wal.

In Nederland hebben zwangere werknemers recht op zwangerschaps- en moederschapsverlof, gedurende ten minste zestien weken op 100% van hun normale salaris.

De verlofperiode is afhankelijk van de uitgerekende geboortedatum en de daadwerkelijke geboortedatum. Zwangerschapsverlof kan worden opgenomen vanaf zes weken vóór de uitgerekende geboortedatum en moet beginnen niet later dan vier weken vóór de uitgerekende geboortedatum. Na de geboorte is er een recht op ten minste tien weken zwangerschapsverlof, zelfs als de baby na de uitgerekende datum werd geboren.

De 16 weken kunnen soms worden verlengd in het geval van ziekte na de bevalling of wanneer er complicaties bij de bevalling waren.

Nautilus heeft een handleiding geproduceerd over het wettelijke kader omtrent zwangerschap, zwangerschaps-/vaderschaps-/ouderschapsverlof in het VK.

Als zodanig is dit hoofdzakelijk van toepassing op zeevarenden die werken op schepen onder Britse vlag.

Een samenvatting van de rechten die in de handleiding worden uiteengezet, is als volgt:

Werkgevers zijn verplicht om de risico's voor alle werknemers te beoordelen en alles te doen wat redelijkerwijze praktisch is om deze risico's te beheersen. De werkgever is tevens specifiek verplicht om bij die risicobeoordeling in het bijzonder rekening te houden met de risico's voor aanstaande en nieuwe moeders.

Als er op het werk een belangrijk risico bestaat voor de veiligheid en gezondheid van een nieuwe of aanstaande moeder, dat voorbij het risiconiveau gaat dat buiten de werkplek kan worden verwacht, moeten maatregelen worden getroffen om haar van dat risico te verwijderen.

Speciale aandacht moet worden besteed aan nieuwe of aanstaande moeders die ‘s nachts werken.

Wanneer een zeevarende de start van haar zwangerschapsverlof wenst uit te stellen tot na de 24e week, moet zij met de werkgever de nodige aanpassingen van haar taken en haar werkuren overeenkomen. De werkgever moet een risicobeoordeling uitvoeren.

Een werkgever mag krachtens de wet een vrouw niet discrimineren vanwege zwangerschap of moederschap.

Als een zwangere werknemer, op advies van een geregistreerde arts, vroedvrouw of verpleegkundige, een afspraak voor prenatale zorg heeft gemaakt, heeft zij recht op betaald verlof tijdens haar werkuren om naar de afspraak te gaan.

Een zwangere werknemer heeft recht op ordinary maternity leave (OML, normaal zwangerschapsverlof), ongeacht de duur van haar dienstverband. OML duurt doorgaans 26 weken.

Werknemers die in aanmerking komen voor OML, komen nu automatisch ook in aanmerking voor additional maternity leave (AML, aanvullend zwangerschapsverlof). AML loopt gedurende 26 weken, beginnend op de laatste dag van het OML. De werknemer kan desgewenst eerder naar het werk terugkeren, maar zij moet haar werkgever ten minste acht weken van tevoren in kennis stellen van de datum waarop zij terug wenst te keren.

Sommige werknemers (maar niet alle) hebben recht op een statutory maternity pay (SMP, zwangerschaps- en bevallingsuitkering). Om voor een SMP in aanmerking te komen, moet de werknemer aan specifieke criteria voldoen. De belangrijkste voorwaarde is dat ze onafgebroken in dienst moet zijn geweest (ongeacht of ze al dan niet heeft moeten werken) bij haar werkgever gedurende ten minste 26 weken eindigend met de week onmiddellijk voorafgaand aan de 14e week vóór de verwachte bevalling.

Als een werknemer niet in aanmerking komt voor een SMP, heeft zij misschien recht op een Maternity Allowance (MA, moederschapsuitkering). Een MA voor 39 weken is bestemd voor degenen die:

• in vaste dienst zijn, maar niet in aanmerking komen voor een SMP
• zelfstandig zijn en de Class 2 National Insurance Contributions (bijdrage Zorgverzekeringswet) (inclusief vrijwillige betalingen) betalen gedurende ten minste 13 van de 66 weken vóór de uitgerekende geboortedatum – het MA-bedrag is afhankelijk van de de Class 2 National Insurance Contributions die ze heeft betaald
• recentelijk gestopt zijn met werken

Een werknemer heeft recht op vaderschapsverlof als hij of zij de vader van het kind is, of gehuwd is met of de geregistreerde partner of partner is van de moeder van het kind. Er zijn andere kwalificerende voorwaarden, maar de werknemer moet onafgebroken in dienst zijn geweest gedurende ten minste 26 weken eindigend met de week onmiddellijk voorafgaand aan de 14e week vóór de verwachte bevalling. Het zij opgemerkt dat een persoon geen recht heeft op vaderschapsverlof als hij of zij gedeeld ouderschapsverlof heeft opgenomen met betrekking tot het kind.

Werknemers die één jaar onafgebroken dienstverband achter de rug hebben en verantwoordelijkheid voor een kind dragen (of verwachten te dragen), hebben recht op onbetaald ouderschapsverlof met als doel om voor dat kind te zorgen. 'Verantwoordelijkheid' betekent ouderlijke verantwoordelijkheid of registratie als de vader van het kind. De toepasselijke periode voor ouderschapsverlof is maximaal 18 weken per kind en kan uitsluitend worden opgenomen tot aan de 18e verjaardag van het kind.

Gedeeld ouderschap stelt een vrouw die aan bepaalde voorwaarden voldoet in staat om het zwangerschapsverlof en de uitkering waarop zij wettelijk recht heeft te beëindigen door deze te verminderen en het saldo te delen met haar partner, echtgenoot, geregistreerde partner of de vader van haar kind. Het kan slechts met één andere persoon worden gedeeld.

Soortgelijke rechten worden toegekend aan adoptiefouders en ouders die adopteren krachtens een surrogaatregeling.

In het geval dat een bemanningslid zwanger wordt tijdens haar werk:

• Dient de werkgever de zeevarende zo snel als redelijkerwijs mogelijk is terug te laten keren naar haar thuisland, maar niet later dan in de 26e week van haar zwangerschap.
• de zeevarende heeft recht op haar basissalaris gedurende 100 dagen;
• de zeevarende heeft een voorkeursrecht op een passende functie, die gelijk of vergelijkbaar is met de functie, die ze hiervoor uitoefende. Dit geldt voor een periode van drie jaar na de geboorte van een kind.

Voor degenen die op niet-Britse schepen werken, zijn er andere bronnen van rechten waarop zij mogelijk een beroep kunnen doen, afhankelijk van hun persoonlijke omstandigheden. Dergelijke rechten kunnen voortvloeien uit het vlagland, het woonland, collectieve arbeidsovereenkomsten of het personeelshandboek van het bedrijf of beleidslijnen met betrekking tot moederschap/vaderschap.

Leden die nadere informatie nodig hebben over hun eigen situatie worden geadviseerd om in eerste instantie contact op te nemen met hun Industrial Organiser.